[responsivevoice voice=”Turkish Female” buttontext=”sesli dinle”]

Sosyal sigortalıları, vefat eden sosyal sigortalı eş ile çocuklarını ve engellileri yakından ilgilendiren Kıbrıs Türk Sosyal Sigortalar (Değişiklik) Yasa Tasarısı Cumhuriyet Meclisi İdari, Kamu ve Sağlık İşleri Komitesi’nde görüşülmeye başlandı.

Tasarı, resen kayıt yapma hakkının Sosyal Sigorta Dairesi’ne verilerek sigortalı mağduriyetlerinin azaltılması, Engellileri Koruma ve Rehabilite ve İstihdam Yasası altında sağlanan hakların, ilk sigortalı olduğu tarihte engelli olduğu saptanan veya Sakatların İstihdamı Yasası uyarınca sigortalı olanlara da sağlanmasının önünün açılması, malül olanlar hariç 27 yaşından büyük çocuklara ölüm aylığı bağlanmamasını içeriyor.

Ayrıca tasarıda, sigortalının ölümü ile anasız ve babasız kalan çocukların mağduriyetlerin giderilmesi amacıyla başka yasalar altında gelir veya aylık almamış olma şartının aranmayarak iki yerden aylık veya gelir bağlanmasının önünün açılması, hizmet akitli çalışanların ödenmiş primleri ile hak sahibi olmaları halinde yaşlılık aylığı bağlanması, işverenlerin ise kendilerine ait tüm prim borçlarını ödeyerek yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanmaları gibi maddeler yer alıyor.

KIBRIS Gazetesi’ne konuşan ekonomist Göksel Saydam, bu yasa tasarısının ülke için çok önemli olduğunu söyledi ve bir an önce yasalaşması gerektiğini anlattı.

Saydam: Çok önemli bir yasa

Ekonomist Göksel Saydam, bu yasa tasarısının yasallaşması durumunda Sosyal Sigortalar Dairesi’nin Vergi Dairesi gibi resen kayıt yapabileceğini yani bir personelin maaşının düşük gösterilmesi, hiç kaydının olmaması durumunda dairenin kayıt yapabileceğini anlattı.

Bunun çok önemli bir adım olduğunu kaydeden Saydam, aynı uygulamanın tüm devlet dairelerinden yapılması gerektiğini belirtti.

Saydam “Vergi Dairesi şu anda bir kişi gelirini düşük göstermiş ve aynı yıl içinde defalarca yurt dışına çıkmışsa bunun hesabını sorabiliyor. Bunun yasalaşması durumunda Sosyal Sigortalar Dairesi de sorabilecek” dedi.

“Devlet de kazanacak”

Bu tasarının yasallaşması durumunda devletin de kazanacağını kaydeden Saydam, sigorta yatırımları artacağı için Sosyal Sigortalar Dairesi’nin borçlanmak zorunda kalmayacağını ve daha fazla sosyal yardım yapabileceğini belirtti.

Göksel Saydam, ayrıca bu uygulama ile kaçak iş gücünün de kayıt altına alınabileceğini söyledi.

“Mevcut durum haksız rekabet yaratıyor”

Mevcut durumunun şirketler arasında haksız rekabete neden olduğunu söyleyen Saydam, çalışanının sigortasını düzenli ve olması gerektiği şekilde ödeyen şirketle ödemeyen ya da maaşını az gösterip, eksik ödeyen şirket arasında haksız bir rekabet oluştuğunu anlattı.

Saydam, söz konusu yasa tasarısının bu haksız rekabetin ortadan kalması açısından da büyük önem taşıdığını ifade etti.

“İnceleme yapılmadan karar verilmemeli”

Saydam, Söz konusu yasa tasarısının ülke için çok önemli olduğunu yineledi, ancak sosyal sigorta yatırımları denetlenirken de ciddi incelemeler yapılması gerektiğini söyledi.

Göksel Saydam, “denetim yapılmazsa birçok şirkete maaşı düşük gösteriyor diye ceza kesilebilir. Bu nedenle incelemelerde de detaycı davranılmalıdır” dedi.

Daire, Resen kayıt yapabilecek

Bu tasarının yasallaşması durumunda kayıt vermeyen veya eksik kayıt veren işverenlerden kayıt ya da kayıtları düzenlemesi istenebilecek. Buna rağmen gerekli düzenlemenin yapılmaması durumunda Sosyal Sigortalar Dairesi resen (kendi başına) kayıt yapabilecek.

Söz konusu değişikliğe göre; Sosyal Sigortalar Dairesi’nde teftiş ve denetimlerle ilgili memurlar veya başka kamu idareleri memurlarınca yapılacak soruşturma, denetim ve incelemeler sonucunda veyahut bankalar veya diğer kamu idareleri tarafından düzenlenen belge ve alınan bilgilerden, işyerinin faaliyette olduğu, işçi çalıştırdığı, kendisine veya işçilerine ait işe giriş çıkış bildirgesi, prime esas kazançları gösteren belgeler ile işyerine ait tescil ve faaliyete başlama ve son verme tarihi ile ilgili bildirgeleri sunmadığı veya noksan verdiği anlaşılanlara kayıtlarının tespitler sonucu elde edilen bilgi veya belgelere göre daire müdürü veya daire müdürünün yetkili kılacağı personel tarafından resen düzenleneceği yazılı olarak bildirilecek.

İlgili kişi 30 gün içerisinde bu karara karşı, bilgi, belge ve maddi delillerle birlikte gerekçesini sunarak yazılı itiraz edebilecek.

Daireye veya bakanlığa 30 gün içerisinde itiraz etmeyen veya yazılı ihbar daire kayıtlarındaki adresine tebliğ edilemeyen veya bilgi, belge ve maddi delillerle gerekçesini sunup yapılan değerlendirme sonucunda, gerekçesi uygun görülmeyenlerin kayıtları, tespitler sonucu elde edilen bilgi veya belgelere göre daire müdürü veya daire müdürünün yetkili kılacağı personel tarafından resen düzenlenecek.

Çocuklara da ölüm aylığı bağlanabilecek

İş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölümlerde eş ve çocuklara gelir bağlanmasını anlatan 24. Madde’de de değişikliğe gidilecek.

Bu değişiklikle, ölen sigortalının çocuklarına ölüm aylığı bağlanma şartları yeniden düzenlenerek, Sosyal Güvenlik Yasası’na uyumu ve sigortalının ölümü ile anasız ve babasız kalan çocuklara ölüm aylığı bağlanması için aranan aylık veya gelir almamış olma şartının kaldırılması hedefleniyor.

İş kazası olduğu tarihten itibaren yardım verilecek

Esas Yasa’nın 28’inci maddesinde yapılması planlanan değişiklik ile zorunlu nedenlerle iş kazası bildirimi yapılamayan durumlarda, iş kazasından dolayı yapılacak yardımların iş kazasının olduğu tarih itibariyle sigortalılara verilmesi hedefleniyor.

Kurumca kabul edilir zorunlu nedenlere (force majeure) dayanmaksızın söz konusu yazılı süre içinde kuruma bildirilmeyen iş kazası dolayısıyla, bildirim tarihine kadar sigortalının geçici iş göremezlik ödenekleri ile diğer masrafları işveren tarafından karşılanacak.

Bu harcamalar kurumca işverene ödenmeyecek. Ancak kurumca kabul edilir nedenlere (force majeure) dayanmaksızın söz konusu yazılı süre içinde kuruma bildirilmeyen iş kazası dolayısıyla, bildirim tarihine kadar sigortanın geçici iş göremezlik ödenekleri ile diğer masrafları işveren tarafından karşılanması gerektiği halde karşılanmazsa, bu harcamalar, kurumca sigortalıya ödenecek.

Engellilerle ilgili düzenlemeler

Esas Yasa’nın 61’inci maddesine getirilen değişiklik ile ilk defa sigortalı oldukları tarihte Sakatların İstihdamı Yasası ile istihdam edilen sigortalıların veya Sağlık Kurulu tarafından ilk defa sigortalı oldukları tarihte engelli oldukları belgelenen sigortalıların da Esas Yasasının 61’inci maddesinin (4 )’üncü fıkrasından yararlanmaları amaçlanıyor.

Bu doğrultuda engelli olduğu belirlenen sigortalılar en az dokuz bin gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmaları halinde yaş haddi aranmaksızın, en az beş bin dört yüz gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları pirimi ödemiş ve 55 yaşını doldurmuş olmaları halinde, en az üç bin altı yüz gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş ve 60 yaşını doldurmuş olmaları halinde veya 1.6.1977 tarihinden sonra bu yasa altında olmak üzere yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanacaklar.

Ayrıca yine engelli olduğu belirlenen sigortalılar sigortalılık süresi kadınlar için 12 yıldan ve erkekler için 15 yıldan fazla olanlar ve yıllık ortalama en az yüz elli gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş ve yaşlılık aylığı bağlanması isteğinde bulunduğu tarihten önceki son 5 takvim yılında en az altı yüz gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş ve 60 yaşını doldurmuş olmaları halinde, işten durmuş olmaları koşuluyla yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanmış olacaklar.

Müstakil Aylık Kısmi Aylıktan düşükse Kısmi Aylık ödenecek

Kendilerine Kısmi Aylık bağlandıktan sonra çalışmaları nedeniyle prim yatırımı yapan veya yapılan sigortalılara, bu yasa altındaki prim süresi ve yaş koşulunu yerine getirip müracaat etmeleri halinde müracaat tarihinden itibaren kendilerine veya ölümü halinde hak sahiplerine Müstakil Aylık bağlanacak. Müstakil Aylık, Kısmi Aylıktan düşük ise Kısmi Aylık ödenmeye devam edilecek.

Bu kurallar, işbu yasa altındaki prim süresi ve yaş koşulunu yerine getirmeleri halinde kendilerine kısmi aylık bağlandıktan sonra çalışmamış olan sigortalılara da uygulanacak.

Ancak, Kamu Görevinde ve Diğer Sosyal Güvenlik Kurumlarına Tabi Olarak Yapılan Hizmetlerin Hesaplanması Yasası altında, çakışan süreler diğer Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından kullanılmış ise bu prim süreleri Müstakil Aylık bağlanırken dikkate alınmayacak.

Yersiz ödemeler geri alınacak

Kurumca işverenlere, sigortalılara, isteğe bağlı sigortalılara gelir ve/veya aylık almakta olanlara ve bunların hak sahiplerine, fazla veya yersiz olarak yapıldığı tespit edilen bu yasa kapsamındaki her türlü ödemeler; yapılan kişinin kasıtlı veya kusurlu davranışlarından doğmuş ise hatalı işlemin ve/veya ödemenin tespit tarihinden itibaren, yersiz ödenmiş olduğu her ay için bu yasanın 86’ncı maddesinde belirtilen gecikme zammı uygulanarak tahsil edilecek.

Yersiz ödeme yapılan kişinin kasıtlı veya kusurlu davranışlarından doğmamış ise kendisine yersiz ödeme yapılan kişiye durumun yazılı olarak tebliğ edildiği tarihten itibaren üç (3) ay içinde Kuruma müracaat ederek borcunu ödemek için taahhüt imzalaması halinde, bu yasanın 86’ncı maddesinde belirtilen gecikme zammı uygulanmaksızın kırk sekiz (48) aya kadar taksitlendirilebilecek.

Taksitlerini süresi içinde ödemeyen sigortalılara veya bunların hak sahiplerine taksitini yerine getirmediği aydan itibaren gecikme zammı uygulanacak.

[/responsivevoice]